สวัสดีครับเพื่อนๆ ช่างและคนรักเทคนิคทุกท่าน! หลังจากที่ได้เสียงเรียกร้องมาจากแฟนเพจและมิตรรักสายเทคนิคหลายๆ คนเกี่ยวกับเรื่องที่ดูเล็กน้อย แต่พอเจอเข้าจริงๆ แล้วอาจจะทำให้เราปวดหัวกันได้ไม่น้อย…
นั่นก็คือเรื่องของ “เกลียวซ้าย” กับ “เกลียวขวา” ครับ!
บางคนอาจเคยประสบปัญหาเวลาดูเกลียวผิด “หมุนยังไงก็ไม่เข้า” หรือ “ขันยังไงก็ไม่ออก”สุดท้ายกลายเป็นเรื่องใหญ่ น็อตพัง เกลียวหวานเจี๊ยบบบบ เอาซะเรื่องง่ายกลายเป็นเรื่องยาก ซึ่งวันนี้ทางนายช่างมาแชร์จะมาเคลียร์ให้จบกันแบบละเอียด ว่า “น็อตเกลียวซ้าย vs เกลียวขวา: ใช้ต่างกันอย่างไร?” แบบฉบับเข้าใจง่าย และรู้จริง!!
**ปล. บทความนี้เราอาจจะขอเรียกน็อตเพื่อแทนความหมายของ Bolt, Screw, Nut ต่างๆนะครับ เอาแบบบ้านๆเข้าใจง่ายๆนะคร้าบบบ**
ข้อแตกต่างระหว่างเกลียวซ้าย-เกลียวขวา
1. น๊อตเกลียวขวา (Right‑Hand Thread)
เกลียวขวา (Right‑Hand Thread) เป็นเกลียวทั่วๆไปที่เราใช้กันในงานช่าง ซึ่งหมายถึงเกลียวที่ขันหมุนเข้า ตามเข็มนาฬิกา (clockwise) เมื่อมองจากด้านบน นิยมใช้ทั่วไป เนื่องจากสอดคล้องกับการใช้งานคนถนัดขวา และกลไก “right-hand grip rule” ช่วยให้ขันง่าย
2. น๊อตเกลียวซ้าย (Left‑Hand Thread)
เกลียวซ้าย (Left‑Hand Thread) เป็นเกลียวพิเศษที่ไม่ค่อยได้เจอกันบ่อยๆ จะมีสัญลักษณ์ LH (Left Hand) บ่งบอกไว้ ในงานช่างนั้นสำหรับเกลียวซ้ายจะมีเหตุผลเฉพาะเจาะจง โดยส่วนใหญ่จะใช้ในกรณีที่เกลียวขวา (Right-hand thread) ซึ่งเป็นแบบมาตรฐานทั่วไป ซึ่งเหตุผลหลัก ๆ ที่ใช้เกลียวซ้าย มีดังนี้:
1. ป้องกันการคลายตัวเองจากแรงหมุนหรือแรงสั่น
บางชิ้นส่วนหมุนไปในทิศทางเดียวกับการขันเกลียวขวา เช่น:
- ใบพัดของพัดลม
- ล้อจักรยาน
- ใบเลื่อยวงเดือน
- เพลาขับต่าง ๆ
ถ้าใช้เกลียวขวา เมื่อตัวชิ้นส่วนหมุนไปเรื่อย ๆ จะทำให้เกลียวมีแนวโน้มคลายตัวเอง (self-loosening) จึงต้องใช้ เกลียวซ้ายเพื่อให้มัน “แน่นขึ้น” แทนที่จะคลายออก จากการหมุน
2. การใช้งานแบบคู่สมดุล
ในบางงาน เช่น การจับยึดสองด้านของเพลา ต้องการเกลียวที่หมุนเข้าหากัน เช่น:
- Turnbuckle (ตัวปรับความตึงของลวดหรือสายเคเบิล) – โดยใช้เกลียวซ้ายด้านหนึ่ง และเกลียวขวาอีกด้านหนึ่ง เพื่อให้หมุนตัวเดียวแล้วทั้งสองข้างขยับเข้าหากันพร้อมกัน
ซึ่งเป็นเกลียวที่ขันเข้าทวนเข็มนาฬิกา (counter-clockwise) เมื่อมองจากด้านบน ใช้เฉพาะงานที่ต้องการให้ขันแน่นขึ้น หรือป้องกันคลายตัวจากการหมุนย้อน
3. เพื่อความปลอดภัยหรือป้องกันความผิดพลาด
- ถังแก๊ส LPG (ท่อเชื่อมต่อแก๊สมักใช้เกลียวซ้าย) เพื่อป้องกันการเสียบผิดกับอุปกรณ์ที่ใช้เกลียวขวา
- ช่วยแยกประเภทอุปกรณ์หรือสารที่อันตราย/ไวไฟ ออกจากระบบทั่วไป
4. ข้อกำหนดเฉพาะของเครื่องจักรหรือมาตรฐานอุตสาหกรรม
บางอุตสาหกรรมมีการกำหนดเฉพาะให้ใช้เกลียวซ้าย เช่น:
- งานรถยนต์บางรุ่นในอดีต (ล้อด้านซ้ายจะใช้เกลียวซ้าย)
- เครื่องจักรที่หมุนเร็วและมีแรงเหวี่ยงสูง
ปัจจัยออกแบบ & ภาษาเฉพาะ
ชื่อเรียกด้านหลังเกลียว
RH หรือไม่มีอะไรมักหมายเกลียวขวา
LH หรือ “L” หมายถึงเกลียวซ้าย (เช่น M8×1.25LH, 1/4‑20 UNC‑LH)
- การระบุด้านออกแบบช่วยป้องกันการใช้ผิดประเภท และในบางกรณีมีการตีเครื่องหมายเป็น ลูกศรหรือเขียน L/N เพื่อแสดงให้ชัดเจน
- การตัดเกลียวซ้าย-ขวาใช้เครื่องมือเหมือนกัน ยกเว้นทิศทางหมุนของ Tap/Die ซึ่งสลับกัน
วิธีดูแยกเกลียวซ้าย–ขวาง่ายๆ
| หัวข้อ | เกลียวขวา (Right-Hand Thread – RH) | เกลียวซ้าย (Left-Hand Thread – LH) |
|---|---|---|
| แนวเกลียว (เมื่อวางน็อตแนวนอน) | สันเกลียวเอียงจากล่างซ้าย → บนขวา | สันเกลียวเอียงจากล่างขวา → บนซ้าย |
| ทิศทางการขันเข้า | หมุน ตามเข็มนาฬิกา (Clockwise) | หมุน ทวนเข็มนาฬิกา (Counterclockwise) |
| การสังเกตด้วยตา | ไม่มีสัญลักษณ์พิเศษโดยทั่วไป | มักมีสัญลักษณ์ “LH” บนหัวน็อต/แบบเขียน |
| ตัวอย่างรหัสมาตรฐาน (Metric) | M10 x 1.5 | M10 x 1.5LH |
| ตัวอย่างรหัสมาตรฐาน (Unified) | 1/4-20 UNC | 1/4-20 UNC-LH |
| ตัวอย่างรหัสเกลียวท่อ (Pipe Thread) | Rp 1/2 | Rp 1/2 LH |
| การใช้งานทั่วไป | ใช้งานทั่วไปในเกือบทุกอุตสาหกรรม | ใช้เมื่อแรงหมุนอาจคลายเกลียว RH (เช่น ใบพัด, ดุมจักรยานฝั่งซ้าย) |
| สังเกตด้วยเครื่องมือ | หมุนตามเข็ม → ขันเข้า → เกลียวขวา | หมุนทวนเข็ม → ขันเข้า → เกลียวซ้าย |
กลไก precession และผลกับการคลายตัว
แรง Precession จากแรงเฉียงหรือ Radial load บนเพลาหมุน อาจส่งแรงที่ช่วยคลายตัว รุนแรงกว่าการขันด้วยประแจ จึงเลือกใช้เกลียวซ้ายเพื่อให้แรงหมุนช่วยขันเข้าแทนแรง Precession จากแรงเฉียงหรือ Radial load บนเพลาหมุน อาจส่งแรงที่ช่วยคลายตัว รุนแรงกว่าการขันด้วยประแจ จึงเลือกใช้เกลียวซ้ายเพื่อให้แรงหมุนช่วยขันเข้าแทน
สรุปโดยรวม
- เกลียวขวา เป็นมาตรฐาน ใช้งานง่าย ทั่วไป
- เกลียวซ้าย ใช้ในงานเฉพาะ เช่น รถยนต์ เครื่องมือ, ท่อแก๊ส, เฟืองจักรยาน เพื่อป้องกันการคลายหรือผิดระบบ
- วิธีสังเกตคือดูทิศทางสันเกลียว หรือสังเกตสัญลักษณ์ “LH
==================================================
หากเพื่อนๆมีคำถามสงสัยสามารถ inbox มาถามใน Facebook นายช่างมาแชร์ได้เลยนะครับ แล้วพบกับสาระดีๆแบบนี้ทางด้านงานช่าง งานวิศวกรรม และอุตสาหกรรมได้ที่ นายช่างมาแชร์ นะครับ
Website: www.naichangmashare.com
Facebook: https://www.facebook.com/naichangmashare/
Blockdit : https://www.blockdit.com/naichangmashare
Instragram: https://www.instagram.com/naichangmashare/
Twitter: https://twitter.com/naichangmashare
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCmIPiSeg-uy4k8JYSmknp_g
#นายช่างมาแชร์ #threads #เกลียวซ้าย
