ในโรงงานอุตสาหกรรม สำหรับงานท่อ Piping หรือแม้กระทั้งสายน้ำมัน Hydrulic หรือสายลม Pneumatic ที่ทำหน้าที่ในการส่งถ่ายของไหล (Fluide) ถ้าหากมีการต่อทางเดินร่วมกันการมี “วาล์วกันกลับ” หรือ Check valve เพื่อป้องกันการย้อนของ “ของไหล” ไปอีกทางก็เป็นเรื่องจำเป็นมากๆครับ หรือแม้กระทั่งงานในเกษตรกรรมจำพวกปั้มน้ำที่มีท่อต่ำกว่าตัวปั้มเองเพื่อลงไปดูดน้ำจากบ่อพักขึ้นมาก็จะใช้วาล์วกันกลับติดตั้งที่ด้านล่างท่อขาดูดเพื่อช่วยในการดูดของเหลวขึ้นมานั้นเองครับ
สำหรับบทความนี้เราลองไปดูกันครับว่า “วาล์วกันกลับ” หรือ Check valve ทำหน้าที่อะไร มีประเภท และข้อดีของเค้ากันครับ
อ่านบทความที่เกี่ยว้ของ : Basic of Valve [EP.01] : วาล์วประเภทต่างๆในอุตสาหกรรม
Check Valve หรือ วาล์วกันกลับ ทำหน้าที่อะไร?
เช็ควาล์ว (Check Valve) หรือ วาล์วกันกลับ เป็นวาล์วประเภทหนึ่งที่ใช้กับของไหล (Fluid ; ที่หมายถึงทั้งของเหลว หรือก๊าซ) ทำหน้าที่ในการ “กำหนดทิศทางการไหลไปในทิศทางเดียวเท่านั้น” (Flow in only one direction, preventing reverse flow) เพื่อป้องกันการไหลย้อนกลับ การทำงานของ Check Valve ทำงานโดยอัตโนมัติในระบบ Piping หรือ Tubing
และมักถูกออกแบบให้ใช้ในระบบที่การไหลหลายๆทาง เพื่อ “ป้องกันการย้อนกลับในทิศทางที่ไม่ได้กำหนด” ซึ่งจะทำให้เกิดความเสียหาย (Cause Damage) หรือลดประสิทธิภาพ (Reduce Efficency)
อุปกรณ์ Check Valve มักใช้ถูกออกแบบให้ใช้กับงานต่างๆดังนี้ เช่น ปั๊มน้ำ ระบบก๊าซ หรือท่อเชื้อเพลิง เพื่อให้แน่ใจว่าของเหลวเคลื่อนที่ไปในทิศทางที่ต้องการ โดยทั่วไปแล้ว วาล์วชนิดนี้มีการออกแบบที่เรียบง่าย ประกอบด้วยตัววาล์ว (Body) ที่นั่ง (Seat) และดิสก์ (Disk) หรือลูกบอล (Ball) ที่จะทำหน้าปิดเมื่อมีการไหลย้อนกลับ
ประเภทของเช็ควาล์ว (Type of Check valve)
อุปกรณ์ Check valve มีหลากหลายประเภท โดยแต่ละประเภทได้รับการออกแบบมาเพื่อการใช้งานเฉพาะทางตามหลักการของพลศาสตร์ของไหล (Fluid Dynamic) โดยมีการแบ่งประเภทหลักๆดังนี้
1. สวิงเช็ควาล์ว (Swing Check Valve)
เช็ควาล์วแบบสวิง จะออกแบบโดยจะมีแผ่นดิสก์ (Disk) จะเปิดสวิงเมื่อของเหลวไหลไปในทิศทางที่ถูกต้อง และจะปิดเมื่อการไหลย้อนกลับพบได้ทั่วไปในระบบน้ำและน้ำเสีย
2. เช็ควาล์วแบบยก (Lift Check Valve)
เช็ควาล์วยก หรือ Lift Check valve การออกแบบคือ “ดิสก์จะยก” ออกจากที่นั่งเพื่อให้ไหลไปข้างหน้า และจะลดลงเมื่อการไหลย้อนกลับ เหมาะสำหรับการใช้งานแรงดันสูง
3. เช็ควาล์วลูกบอล (Ball Check Valve)
เช็ควาล์วลูกบอล หรือ Ball Check Valve ใช้การออกแบบด้วย “ลูกบอลเพื่อปิดกั้นการไหลย้อนกลับ” ซึ่งจะล็อคเมื่อความดันลดลง หรือย้อนกลับมักใช้ในระบบที่มีของเหลวหรือก๊าซที่มีความหนืด
4. เช็ควาล์วแบบแผ่นไดอะแฟรม (Diaphragm Check Valve)
เช็ควาล์วแบบแผ่นไดอะแฟรม หรือ Diaphragm Check Valve) มีการออกแบบโดยใช้ “แผ่นไดอะแฟรมแบบยืดหยุ่นที่เปิดเพื่อให้ของไหลผ่านไปข้างหน้า” และ “ปิดเพื่อป้องกันการไหลย้อนกลับ” โดยทั่วไปมักจะนำใช้ในระบบที่มีแรงดันต่ำ หรือใช้กับของเหลวอันตราย
5. เช็ควาล์วแบบจานเอียง (Tilting Disc Check Valve)
เช็ควาล์วแบบจานเอียง หรือ Tilting Disc Check Valve ออกแบบด้วยการใช้ “จานที่จะเอียงเปิด” เมื่อของเหลวไหลไปข้างหน้า และเอียงกลับเมื่อการไหลลดลงหรือย้อนกลับ ซึ่งการออกแบบลักษณะนี้จะเหมาะสมสำหรับระบบที่มีสภาพการไหลที่แปรผันครับ
6. วาล์วตรวจสอบแบบแผ่นคู่ (Dual Plate/Double Disc Check Valve)
วาล์วตรวจสอบแบบแผ่นคู่/ดิสก์คู่ หรือ Dual Plate/Double Disc Check Valve จะประกอบด้วย “ดิสก์ครึ่งแผ่นแบบสปริงสองแผ่น” ที่เปิดภายใต้การไหลไปข้างหน้าและปิดเมื่อการไหลย้อนกลับ มักจะนำใช้ในท่อขนาดใหญ่เนื่องจากมีการออกแบบที่กะทัดรัด และระบบการลด Pressure drop ในระบบที่ดี
7. วาล์วตรวจสอบการหยุด (Stop Check Valve)
วาล์วตรวจสอบการหยุด หรือ Stop Check Valve จะเป็นวาล์วที่ทำหน้าที่ในการ “ตรวจสอบและวาล์วปิด” มารวมเข้าด้วยกัน ช่วยให้ปิดด้วยมือได้ไม่ว่าทิศทางการไหลจะเป็นอย่างไร มักจะนำวาล์วชนิดนี้เข้ามาใช้ในระบบไอน้ำ
การออกแบบเพื่อเลื่อกวาล์วกันกลับแต่ละประเภทจะถูกเลือกตามปัจจัยต่างๆ เช่น ประเภทของไหล แรงดัน และการควบคุมการไหลที่ต้องการ เป็นต้นนะครับ
Check Valve สร้างประโยชน์ให้กับเราอะไรได้บ้าง?
โดยประโยชน์หลักของ Check Valve คือ ช่วยให้ของไหลFluid ไหลไปในทิศทางเดียวเท่านั้น ซึ่งป้องกันการไหลย้อนกลับ ซึ่งสามารถปกป้องอุปกรณ์และทำให้ระบบทำงานได้อย่างถูกต้อง ข้อดีที่สำคัญ ได้แก่
- ป้องกันการไหลย้อนกลับ (Prevents Backflow) – ปกป้องเครื่องจักร เช่น ปั๊ม (Pump) คอมเพรสเซอร์ (Compressor) และอุปกรณ์อื่นๆ จากความเสียหายที่เกิดจากการไหลย้อนกลับ และทำให้เครื่องจักรหมุนกลับทาง
- การทำงานแบบอัตโนมัติ (Automatic Operation) – ไม่จำเป็นต้องมีเปิด-ปิดวาล์วด้วยมือ เนื่องจากเปิดและปิดตามทิศทางการไหลของของเหลวจากวาล์วกันกลับ
- การออกแบบที่เรียบง่าย (Simple Design) – โดยทั่วไปการบำรุงรักษาที่ต่ำ เนื่องจากมีการออกแบบที่เรียบง่าย มีกลไกตรงไปตรงมา ช่วยให้มีอายุการใช้งานยาวนานและเชื่อถือได้
- ประสิทธิภาพการใช้พลังงาน (Energy Efficiency) – ช่วยรักษาแรงดัน และการสูญเสียอัตราการไหลในระบบซึ่งนั้นหมายถึงการใช้พลังงานจากตัวส่งกำลังงานจากเครื่องจักรลดลง และลดความจำเป็นในการควบคุมด้วยตนเองหรือระบบที่ซับซ้อนอีกด้วยครับ
- ป้องกันการปนเปื้อน (Prevents Contamination) – ในระบบของเหลวในโรงงานอุตสาหกรรมมีของเหลวหลากหลายชนิด เช่น ท่อน้ำหรือสารเคมี เช็ควาล์วจะช่วยหลีกเลี่ยงการปนเปื้อนข้ามกัน และทำให้แน่ใจว่าจะไหลไปในทิศทางเดียวอีกด้วย
เช็ควาล์วจะมีการออกแบบและทำจากวัสดุ (Material) หลากหลายชนิด โดยเลือกตามสภาพแวดล้อมการทำงาน ประเภทของไหล อุณหภูมิ และแรงดัน วัสดุทั่วไปได้แก่ Stainless Steel, Cast Iron, Bronze, PVC (Polyvinyl Chloride), Ductile Iron, Carbon Steel, Plastic (PP, PVDF), Alloy Materials (e.g., Inconel, Hastelloy) เป็นต้นนะครับ
แล้วพบกับสาระดีๆแบบนี้ทางด้านงานช่าง งานวิศวกรรม และอุตสาหกรรมได้ที่ นายช่างมาแชร์ นะครับ
Website: www.naichangmashare.com
Facebook: https://www.facebook.com/naichangmashare/
Blockdit : https://www.blockdit.com/naichangmashare
Instragram: https://www.instagram.com/naichangmashare/
Twitter: https://twitter.com/naichangmashare
Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCmIPiSeg-uy4k8JYSmknp_g
#นายช่างมาแชร์ #CheckValve
